Koncepcje leżące u podstaw głównych kierunków politycznych: a) konserwatyzm b) liberalizm c) socjalizm 1. Konserwatyzm(Edmund Burke, Joseph de Moistre) nurt najbardziej żywotny we współczesnej myśli politycznej. Początek życia społecznego – ludzie tworzą rzeczywistość społeczną poprzez zachowania, które wynikają z indywidualnej moralności. Moralność to niezwykle skomplikowany, trudny do uchwycenia twór, który nie jest odtworzeniem jakiego systemu etycznego. Na potrzeby społeczeństwa tworzone są kodeksy etyczne (utopie). Konserwatyści przeciwstawiali się wszelkim wizjom idealnego społeczeństwa. Rozważania dotyczące natury rzeczywistości społecznej konserwatyści wspierali teoriami odnoszącymi się do natury człowieka. a) człowiek jest istotą, której natura składa się z elementów racjonalnych i irracjonalnych - konserwatyści przeciwstawiali się stanowisku, że człowiek powinien kierować się rozumem, a nie uczuciem, wszystko co istnieje w rzeczywistości społecznej jest ważne, trzeba zatem po równi uwzględniać refleksje i przesądy, myślenie i odczuwanie, należy ukazać człowieka w całości aby ukazać go w społeczeństwie b) natura ludzka jest uwarunkowana historycznie (określona w określonych warunkach historycznych, danym czasie i miejscu) - żeby człowieka opisać w społeczeństwie, którym się zajmujemy, trzeba uwzględnić warunki historyczne c) człowiek jest tworem społecznym - istotą człowieka jest kultura, zaś jej źródłem samo społeczeństwo - społeczeństwo nadaje jednostce tożsamość, sposoby myślenia itp. - jednostka jest tworzona przez określone społeczeństwo, poszczególne jednostki są częścią pewnego społeczeństwa, jego odzwierciedleniem - konserwatyści odrzucali indywidualizm, atomizm, nominalizm socjologiczny (przez atomizm w teorii socjologicznej rozumiemy jednostki ujmowane jako osobne niezależne byty) Cała rzeczywistość społeczna to i społeczeństwo i coś, co istnieje ponad jednostkami (w pewnej mierze twór kolektywny). Nie może rzeczywistości społecznej stworzyć żadna poszczególna jednostka , może natomiast funkcjonować ona na zasadzie umowy między jednostkami, jest bowiem specyficznym procesem tworzonym ponadjednostkowo. Konserwatyści twierdzili, że w życiu społecznym można wyróżnić dwa rodzaje więzi: a) więź społeczna (autentyczna, żywiołowa) b) formalne powiązanie (to, co łączy jednostki na skutek formalnych ustaleń) Przy opisie rzeczywistości społecznej należy kłaść nacisk na więź społeczną, która jest najważniejszym elementem w rzeczywistości społecznej (społeczeństwo można oceniać pod kątem wytworzenia przezeń więzi społecznej). Zadaniem ustawodawcy jest stworzenie prawa odzwierciedlającego istniejące więzi społeczne (ustawodawca jako protokolant istniejącego stanu rzeczy). Zainteresowania badawcze konserwatystów: a) w badaniach należy przede wszystkim skupić się na sferze irracjonalnej czyli działaniu spontanicznym, przedrefleksyjnym np.: - religia – nie jako zespół dogmatów, lecz przynależna określonemu społeczeństwu - zwyczaje, obyczaje (pochodne religii) - język jako specyficzna cecha danej zbiorowości - folklor b) w mniejszym stopniu należy interesować się sferą działań świadomych np.: prawem czy reformami Cechy teorii konserwatystów: a) organicyzm czyli ujmowanie społeczeństwa, grupy jako całości złożonej z różnych elementów połączonych w jedno b) mechanicyzm – elementy powstające osobno, złożone tworzą jeden mechanizm c) konserwatyzm oznaczał krytykę utopizmu i ujmowania pojęć abstrakcyjnych (religia, społeczeństwo jako takie nie mają racji bytu) d) nie ma uniwersalnych praw odnoszących się do wszystkich społeczeństw (praw ponadczasowych) zamiast tego jest historyczny punkt widzenia umiejscawiający rzeczywistość w konkretnym czasie i miejscu e) odkrycie czynników irracjonalnych w życiu społecznym f) odkrycie i badania nad małymi grupami społecznymi 2. LiberalizmSocjalizm(Robert Owen, B. Prudon, C. Saint-Simon) Opiera się na założeniu , że człowieka stwarzają warunki życia. Tożsamość jednostki tworzy się przez utworzenie odpowiednich warunków („Byt wyznacza tożsamość” – Marks). Nie można myśleć o społeczeństwie nie projektując jakiegoś działania. Społeczeństwo traktowano jako całość, gdzie zmiana dokonywana poprzez działania wywoływała obraz innego społeczeństwa (zmiana społeczeństwa jako całości, a nie poszczególnych elementów) Jeszcze raz to samo-tylko trochę inaczej!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Cztery wielkie ideologie świata nowożytnego (po Rewolucji Francuskiej): konserwatyzm, liberalizm, socjalizmy, populizm (narodnictwo) jako podłoże teoretyczne socjologii KONSERWATYZM Szacki – nowy porządek świata po rewolucji francuskiej i okresie napoleońskim oznaczał dla konserwatystów koniec ich świata. Dążyli oni do zachowania ciągłości życia społecznego, zachowania ładu społecznego. E. Burke, refleksja nad rewolucją francuską Najsilniejszy kons. był w Niemczech i Rosji. · antyutopizm wymierzony przeciwko mędrkowaniu w życiu społecznym · natura społ. – hierarchiczność ładu społ. · natura czł. – elementy irracjonalne w życiu czł. (inna nazwa – romantyzm) · przesądy się nie cofają i jest to pozytywne · antyanatomizm – życie społ. zbudowane jest z szerszych całości. Pluralizm (?) ciał pośredniczących między człowiekiem a państwem · zasada zastępowalności – ludzie powinni realizować się na pewnych szczeblach zycia społecznego, gdzie pewne postulaty mają znaczenie · społ. jest organizmem (myśl. organicystyczne) · obrona historycznego punktu widzenia. Przekonanie o spontanicznym, niekontrolowanym życiu społ. · wielka społeczna rola religii · nacechowanie czł. przywiązaniem do narodu, wspólnota narodowa, duch narodowy LIBERALIZM (dziedzic fil. oświeceniowej, poł. XIX w.) · zdolność społeczeństwa do samoczynnej i niezawodnej samoregulacji · indywidualizm (życie społ. to działania jednostek) · rozgraniczenie życia społ. ek. od politycznego · utylitaryzm (życie społ. jest pewną postawą rynku – ciągła wymiana, dążymy do zysku, unikamy strat) · uniwersalizm (jednostka ludzka, która skupia w sobie wszystkie cechy ludzkie, przede wszystkim jesteśmy ludźmi). Przedstawiciele: Spancer, Berger („Rewolucja kapitalistyczna”) SOCJALIZM · idea planowania społecznego, regulowania życia społ. · duża rola nauki pozytywnej, która nie ma do rzeczywistości społ. podejścia krytycznego · krytyka społeczeństwa burżuazyjnego (chaotywność, narastanie tendencji kryzysowych, społ. się nie rozwija) · ład społeczny wspólnotowy oparty na kooperacji a nie na konkurencji w rywalizacji. NARODNICTWO (POPULYZM) Venturi (pisał o narodnictwie ros.) Walicki (zbierał teksty nar. ros.) Populyzm narodził się w Rosji po rewolucji (1861 r.) agrarnej. Protestowano przeciwko wchodzeniu kapitalizmu w stoskunki agrarne Ziemla i Wola. Pozostałość nar. – eserowcy (socj. rewolucjoniści, po przewrocie lutowym w 1917 r. · sprzeciw przeciwko rozwojowi kapitalizmu n obszarach peryferyjnych świata kapitalistycznego (Rosja, Am. Łac., Afryka. Mówiono, że jest to subiektywna socjologia) · antyuniwersalizm – hierarchia rozwija się w kilku odrębnych nurtach społ., mają długą historię · wspólnota chłopska – mir, gloryfikacj innych wspólnot · sięgnięcie do dawnych, tradycyjnych form zrzeszenia się ludzi. Eur. Zach. – pr........ (wszelka własność jest kradzieżą, dialektywna dwuwartościowa – życie to walka dwóch biegunów, które się dopełniają).