| |
Antropologia kulturowa
Wykład V
Funkcjonalizm – kultura jako narzędzie zaspokojenia ludzkich potrzeb.
Funkcjonalizm Malinowskiego – rozpoczął się od krytyki, polemiki z ewolucjonizmem i dyfuzjonizmem.
Przyjął założenie, że kultura stanowi niepodzielną całość. Twierdził, że kulturę należy badać empirycznie jako niepodzielną całość.
Podstawowym zadaniem antropologii powinno być ukazanie mechanizmów rządzących współczesnymi strukturami, a nie rekonstrukcja struktur minionych (społeczeństwa pierwotne współcześnie istniejące).
Zarzucano mu ahistoryzm (nie zwraca uwagi na historię).
Brak rzetelnych materiałów o minionych kulturach.
Kultura – jest integralną całością służącą zaspokojeniu ludzkich potrzeb (cała kultura ma spełniać określone funkcje). Kultura jest systemem rzeczy, działań, postaw, w którym każda część istnieje jako środek do celu.
Mówi o 2 uwarunkowaniach życia ludzkiego:
- biologiczne
- kulturowe
Człowiek poddany jest determinizmowi biologicznemu i kulturowemu – biologizm.
Zaspokajanie potrzeb ludzkich odbywa się zawsze przy pomocy kultury a nie w sposób naturalny.
Człowiek nie żyje tylko chlebem, ale przede wszystkim chlebem.
Najpierw muszą być zaspokojone podstawowe, biologiczne potrzeby a później potrzeby wyższego rzędu.
3 grupy potrzeb:
- potrzeby podstawowe (I-go rzędu) – potrzeby biologiczne – te które decydują o przetrwaniu organizmu – metabolizm; reakcja kulturowa – zapewnienie organizmowi środków do metabolizmu; reprodukcja gatunków; bezpieczeństwo organizmu.
- Potrzeby II-go rzędu – potrzeby pochodne
- Potrzeby III-go rzędu – potrzeby integratywne
Każdej potrzebie odpowieda jakaś reakcja kulturowa. Na każdą naszą potrzebę kultura reaguje w określony sposób.
Potrzeby pochodne – społeczne (funkcjonowanie ludzi w grupie społecznej) – produkcja narzędzi i dóbr konsumpcyjnych, reakcja kulturowa – system gospodarczy; potrzeba kodyfikacji i regulacji zachowań, reakcja kultury – system kontroli społecznej; transmisja kultury, reakcja kultury – socjalizacja (kulturowo uwarunkowany sposób wprowadzania człowieka w kulturę), organizacja zbiorowego działania, organizacja polityczna danej grupy.
Potrzeby integratywne – potrzeby intelektualne, które realizują następujące reakcje kulturowe: wiedza, religia, magia, etyka, moralność i sztuka – kultura symboliczna (ma realizować nasze potrzeby).
Te potrzeby są uniwersalne i wszystkie muszą być spełnione aby człowiek poprawnie rozwijał się.
Potrzeba – to system warunków w ludzkim organizmie w układzie kulturowym i w relacji ich obu do naturalnego środowiska co jest wystarczające i konieczne dla przetrwania grupy i organizmu.
W organizmie pojawia się określony warunek np. głód, w kulturze muszą być narzędzia jego zaspokojenia, a środowisko naturalne musi nim umożliwić jej zaspokojenie.
Najmniejszą częścią systemu kulturowego jest instytucja.
Poprzez instytucje zaspokajane są potrzeby ludzkie
2 definicje instytucji:
1. jest to zorganizowany system działań ludzkich
2. są to ludzie realizujący te działania
Reakcje kulturowe są możliwe dzięki instytucjom. Instytucje kulturowe mają charakter uniwersalny. W każdym systemie społecznym są takie same instytucje, które zaspokajają potrzeby.
Instytucje mają swoistą – każda składa się z 6 elementów. Karta czyli zespół wartości umożliwiających zorganizowanie się ludzi; personel – grupa ludzi wraz z podziałem obowiązków i autorytetów; normy – wymagane umiejętności od tych ludzi, zwyczaje, normy prawne obowiązujące członków instytucji; substrat materialny – narzędzia i urządzenia jakimi dysponuje grupa ludzi którzy wykonują zadania; działalność – konkretne i rzeczywiste objawy działalności instytucji; funkcja instytucji – właściwy rezultat 0 zorganizowanej działalności (różny od karty).
Malinowski sam badał społeczności pierwotne na wyspach Trobrianda. Lata 30-ste badania w Afryce na podstawie których – nowy schemat badań – badania nad problematyką zmiany kulturowej. Teoria kontaktu kulturowego – przemiany jakie zachodzą w społeczeństwach pierwotnych są wynikiem zderzenia kulturowego (modernizacja, westernizacja). W wyniku zderzenia następujących procesów zapożyczenia elementów kulturowych – powstała nowa rzeczywistość kulturowa. Teoria ta miała tłumaczyć przemiany modernizacyjne w krajach przedindustrialnych.
W wyniku kontaktu kulturowego tworzą się nowe instytucje kulturowe lub modyfikacja istniejących lub odrzucenie dawnych instytucji.
Wyróżnił sekwencję zmiany wywołanej kontaktem :
1. kultura pierwotna poddana oddziaływaniu innej kultury
2. kompleks cywilizacji europejskiej, industrialnej
3. proces zmiany
3 aspekty kontaktu kulturowego.
Przedmiotem badań nad kontaktem kulturowym – jest kultura pierwotna i jej stan przed kontaktem. Kontakt kulturowy polega na wytrąceniu systemu kulturowego ze stanu pierwotnej równowagi – konsekwencją jest zmiana potrzeb (a to oznacza zmianę instytucji).
W jego szkicach z teorii kultury – odpowiada na pytania – czym i z czego składa się kultura?
Jeden z jej składników to aspekty funkcjonalne (gospodarka, wychowanie, ustrój polityczny, ład społeczny, prawo, magia, religia, sztuka, wiedza, rekreacja). Są to reakcje kulturowe, które zaspokajają potrzeby. Wszystkie te aspekty są przeniknięte przez podstawowe czynniki kultury (substrat materialny, organizacja, język). Aspekty i czynniki kultury we wzajemnym powiązaniu tworzą zręby struktury systemu kulturowego. Strukturę tę można poznać poprzez scharakteryzowanie jakiejś społeczności pod względem: przebieg życia jednostki, życie zbiorowe w skali plemiennej całej społeczności, życie grupowe w skali domowej, lokalnej, zdjęcie demograficzne (mapa demograficzna) oraz analiza zewnętrznych czynników, potrzeby biologiczne człowieka, środowisko, rasa, historia, kontakty kulturowe. – model kultury (ten schemat) – jago zrealizowanie daje klasyczny, antropologiczny opis jakiejś kultury.
Systemowe i funkcjonalne ujęcie kultury – oryginalność Malinowskiego.
Zbudował koncepcję antropologii funkcjonalnej.
Kultura jest aparatem funkcjonalnym spełniającym ludzkie potrzeby.
Antropologia kulturowa
Wykład VI
Antropologia amerykańska.
Nazywana była antropologią kulturową w przeciwieństwie do europejskiej antropologii społecznej.
Podstawową kategorią badawczą stała się kultura, a przede wszystkim postawy, znaczenia, wartości.
Twórcą nowoczesnej antropologii amerykańskiej jest F. Boas. Zbudował antropologię od podstaw. Włączył się w politykę, walczył o autonomię uniwersytetów, o czystość nauki. Uniwersytety mają same ustalić programy badawcze, niezależne od układów politycznych.
Boas pod koniec XIX wieku – badania empiryczne na południowym wybrzeżu USA (Indian). „Indianie Kwakiukiu”. Badał na Syberii.
Uważał, że podstawą dla antropologii powinny być badania empiryczne (badania w terenie).
Twierdził, że kultura powinna być badana w szerszym kontekście zjawisk przyrodniczych (czyli geograficznych), ekonomicznych, politycznych.
Wyznaczył 3 kierunki badań:
1. relacja człowiek – natura
2. człowiek – człowiek
3. świadomość człowieka (świadomościowy psychiczny aspekt kultury – indywidualne reakcje jednostek na zdarzenia kultury, ich indywidualna interpretacja prawda psychologiczna – jak twórcy i uczestnicy kultury są postrzegani.
Ten nurt zaowocował powstanie nowej szkoły na gruncie antropologii – „Kultura i osobowość”
Boas – twórca zasady relatywizmu kulturowego – każda z kultur rozwija się na swój własny sposób, a nie wg jednolitych praw.
Zaprzeczył tezie ewolucjonistów (wszystkie kultury rozwijają się w ten sam sposób).
Każdą z kultur należy badać w relacji do niej samej (nie ma kultury stanowiącej wzór odniesienia).
Badane w USA tzw. małą historię, tzn. historię poszczególnych kultur a nie kultury ogólnoludzkiej.
Jego uczniowie ten postulat realizowali.
I-szym z najwybitniejszych uczniów Boas’a był Wissler – koncepcja areałów kulturowych. To areał (przestrzeń) obejmuje podobne do siebie kultury pod różnymi względami. Przestrzeń gdzie zachodziła i zachodzi dyfuzja kulturowa (zapożyczenia elementów kulturowych).
Zaproponował koncepcję areałów kulturowych w celu unowocześnienia ekspozycji muzealnych. Stwierdził, że podstawą powinien być podobny sposób zdobywania pożywienia oraz historyczny fakt dyfuzji.
Areał skupia podobne do, ale wyróżnia fakt dyfuzji.
Każdy areał kulturowy posiada swoje centrum, tj. najstarszy punkt tego areału. Tam rodzą się nowe elementy kultury. Z centrum rozprzestrzeniają się na resztę areału.
Im dalej od centrum tym starsze są te elementy. Z centrum elementy kultury rozprzestrzeniają się na resztę areału ( na zasadzie fali rozchodzących się po wrzuceniu kamienia do wody).
Najsilniejsze – bliżej centrum, najsłabsze – najdalej.
Istniało kilka zasadniczych kultur z których tworzono areały.
Boas zmarł w 1941 roku. Nie stworzył teorii antropologicznej. Jego stanowisko było ateoretyczne, nie stworzył teorii antropologii, pisał monografie – nie chciał dokonywać uogólnień. Wyznaczył drogi rozwoju antropologii amerykańskiej i jej drogi rozwoju.
1-szą z uczennic Boas’a była R. Benedict.
|
|
